More Women in Robotics
Waarom zijn er zo weinig vrouwen zichtbaar in robotica?
Op de dag dat ik deze column schrijf, 1 oktober 2025, is het Women in Robotics Day. Deze dag is in het leven geroepen door Women in Robotics, een wereldwijde community uit Oakland (VS) die de bijdragen van vrouwen aan robotica zichtbaar wil maken. Er wordt jaarlijks op deze dag een lijst gepubliceerd van vrouwen die dit jaar een bijzondere bijdrage hebben geleverd aan robotica. Niet alleen om hun prestaties te waarderen maar ook om aandacht te vragen voor de structurele onzichtbaarheid van vrouwen in de robotsector. Representatie doet ertoe! Check de website www.womeninrobotics.com!
Een vrouw die niet op die lijst staat, maar wél bijzonder is, is de Amerikaanse Joanne Pransky. Women in Robotics vernoemde een paar jaar geleden een studiebeurs voor talentvolle roboticastudenten naar haar. Vanwege haar bijzondere bijdrage aan robotica zet ik haar in het spotlicht van deze column. Haar leven lang heeft Joanne Pransky zich beziggehouden met robotica, al lang voordat robots zo bekend waren als nu. Ze ging ervan uit dat robots een steeds grotere rol in onze levens zouden krijgen en ze dacht na over wat dat zou betekenen voor de manier waarop we robots moeten ontwerpen, inzetten, hoe we ermee samen gaan werken en hoe de interactie eruit zou zien.
In 1986 noemde ze zichzelf ‘s werelds eerste robotpsychiater. Als grap welteverstaan, maar ze wilde hiermee ook laten zien dat we afstevenen op een tijd waarin robots zo’n belangrijk deel van ons dagelijks leven worden dat we er emotioneel aan gehecht raken. Net zoals we dat met onze huisdieren doen en hoe we die ook vermenselijken door tegen ze te praten, kleertjes aan te trekken en allerlei eigenschappen en emoties aan toe te schrijven die ze helemaal niet hebben. Joanne voorzag dat ook de robots hierdoor onze menselijke emoties en neuroses zouden gaan weerspiegelen, waardoor ze – net als mensen – soms ‘naar de psychiater’ zouden moeten om hun gedrag en reacties aan te passen.
“Robots zullen onze emoties spiegelen, of we dat nu willen of niet.” – Joanne Pransky
Maar waar het haar eigenlijk over ging als ze het over een robotpsychiater had, was dat ze zich bezighield met vragen over hoe robots de mensheid kunnen helpen én hoe mensen robots beïnvloeden. Op YouTube zijn filmpjes te vinden waarin ze met veel humor de rol van robotpsychiater speelt, soms zelfs met een robot in de rol van patiënt. Met haar optredens en presentaties wilde ze het grote publiek met robots laten kennis maken en angsten en wantrouwen wegnemen. Maar ze riep ook op om na te denken over de ethische, psychologische en sociale consequenties van een toekomst waarin mensen met robots gaan samenleven.
Leuk weetje: Pransky was bevriend met Isaac Asimov, de schrijver van I, Robot (1950) en bedenker van de drie beroemde robotwetten. In zijn boek introduceert hij het personage Susan Calvin, een robotpsycholoog. In het boek zijn de robots zó menselijk dat er een psycholoog nodig is om hen te begrijpen en in het gareel te houden zodat ze zich aan de drie wetten van de robotica blijven houden. Asimov noemde Joanne Pransky in 1989 de echte versie van Susan Calvin, dat beschouwde zij als een groot compliment.
Helaas overleed Joanne Pransky in 2023 op 64-jarige leeftijd. Vlak daarvoor, eind 2022, maakte de wereld kennis met ChatGPT. Ze heeft niet meer meegemaakt wat een enorme impact dat en alles wat daarna kwam, heeft gehad op de (robotica-)wereld. Ook de ‘doorbraak’ van humanoids in 2024 heeft ze niet meer meegekregen. Robotpsychiaters zijn er nog steeds niet. Ik denk ook niet dat die ooit nodig gaan zijn. Maar haar verwachting dat robots een steeds grotere rol in onze levens gaan krijgen is in de afgelopen twee jaren een stuk waarschijnlijker geworden.
Joanne Pransky was haar tijd ver vooruit. Ze begreep als geen ander dat robots niet alleen techniek zijn, maar ook mensenwerk. Zonder vrouwen in robotica missen we niet alleen diversiteit, maar ook essentiële inzichten in ethiek, psychologie en communicatie. Dus: ontwerpers, hardwaremakers, softwareontwikkelaars, ethici of psychologen – het maakt niet uit in welk beroep, we need more Women in Robotics!
Contactgegevens Carin Jansen
Email: carin@roboquilt.nl
Website: https://www.roboquilt.nl/
